آشنایی با شهرستان تالش(جهت استفاده در درس مطالعات اجتماعی)

به نام خدا

آشنایی با شهرستان تالش

تالش و تالیش را به عربی طبلستان می گویند. هشتپر مرکز این شهرستان وسیع است که در گذشته شفارود و پس از آن ، کرگان رود نام داشت. قسمت شمالی تالش در محدودة شهرستان آستارا، تا سال 1342  تابع اردبیل باقی ماند و قسمت جنوبی آن به پنج خان نشین به نامهای کرگانرود، اسالم، تالش،‌ دولاب (رضوان شهر )، شاندرمن و ماسال تقسیم و خمسة‌ طوالش نامیده شد. تالش در یک منطقة زیبای جنگلی قرار دارد. شهرستان تالش با مساحتی حدود ۲۳۷۳ کیلومتر مربع که در شمال غرب گیلان قرار دارد، یک چهارم خاک استان را تشکیل می‌دهد. این شهرستان که نام خود را از قوم تالش گرفته و به استناد منابع و شواهد بسیار، بازمانده اقوام کادوس باستان و از همسایگان دیرین قوم گیل می‌باشد، از غرب به استان اردبیل، از شمال به آستارا و از جنوب به رضوانشهر و ماسال و از شرق به دریای خزر و انزلی محدود شده و شامل شهرهای پره سر، ماسال، رضوانشهر و عنبران می‌باشد..

تالش با داشتن آثار باستانی و تاریخی و همچنین جاذبه‌های طبیعی فراوان می‌تواند بستر مناسبی جهت رشد و توسعه صنعت گردشگری باشد. از جمله مناطق دیدنی تالش می‌توان به ییلاق های آق اولرمریان، سوباتان، ارده و از نقاط زیارتی به بقعه شاد میلرزان (شاه میلرزان) واقع در روستای خطبه سرا، بقعه آقا سید احمد نال تربه از نوادگان موسی کاظم امام شیعیان واقع در روستای نال تربه، بقعه سلطان سید در مرکز شهر تالش و بقعه سیاه علم خاله سرا در روستای خاله سرا اشاره کرد..

قلعه لیسار معروف به دژ سلسال در روستای لیسار که از قلعه‌های مهم دوران اسماعیلیان بوده و همچنین کاخ قشلاقی نصراله خان سردار امجد واقع در داخل شهر تالش که قدمت تاریخی آن مربوط به دوره قاجاریه می‌باشد و کاخ ییلاقی نصراله خان سردار امجد که در روستای مریان آق اولر قرار دارد، از جلوه‌های مهم تاریخی شهر تالش می‌باشند..

پارک جنگلی گیسوم تالش با مساحتی حدود ۸۰ هکتار، سواحل دریای گیسوم و جاده جنگلی منتهی به آن دارای منظره‌ای بسیار بدیهی می‌باشد که هر ساله مسافران بسیاری را پذیرا می‌باشد..

از محصولات تولید شده در تالش می‌توان به برنج، توتون و مرکبات اشاره کرد. این تنوع و فراوانی محصولات سبب شده که تالش بازارهای هفتگی پررونقی داشته باشد. از آن جمله می‌توان به یکشنبه بازار چوبر که اختصاص به معاملات دام دارد، پنجشنبه بازار شاندرمن که در آن انواع نهال ها، دست ساخته‌های پشمی و نخی و فراورده‌های محلی مواد غذایی عرضه می‌شود هم چنین می‌توان به پنجشنبه بازار هشتپر اشاره کرد که در آن اغلب زنان و مردان با لباسهای محلی حاضر شده و محصولات منطقه‌ای خود شامل برنج، انواع سبزیها و میوه‌های درختی را به فروش می‌رسانند.

تالش از سه جهت به کوههای تالش که ادامه رشته کوههای البرز هستند و از طرف دیگر به دریای زیبای خزر منتهی می‌شود. کشف آثار تمدن ۴۵۰۰ ساله در ییلاق آق اولر تالش جلوه‌های بیشتری به این منطقه خوش آب وهوا داده است.

مردم تالش به زبان تالشی تکلم می‌نمایند. بخش اعظمی از تالش طی عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای از آن جدا شده و به روسیه ملحق شدند. امروز تقریباً بالای ۹۷٪ مردم تالش باسواد هستند و لازم به ذکر است که اولین کتابخانه ایران نیز در این منطقه بنا شده‌است.

جاده‌های تالش در ایران از بالاترین درصد تصادفات (طبق آمار منتشره از راهنمایی و رانندگی ایران) برخوردار است.

نام آن، « تول - ش (تولش)» بوده است که «تول» به معنی گِل و «ش» پسوند مکان می باشد و تولش به معنای گِل خیز است. این کلمه در طی زمان به تالش تبدیل گردیده است. این شهرستان، دارای یک قسمت کوهستانی است که همان کوههای مرتفع تالش می باشد و در جهت شمالی ـ جنوبی کشیده شده است و یک قسمت آن، جلگه ای است که به صورت نوار باریکی بین ناحیه کوهستانی و دریای خزر قرار دارد.                                                                                                                                           در طی جنگ دوم جهانی، متفقین به منظور رساندن قوای کمکی و تجهیزات نظامی به شوروی، با کمک این دولت، جاده ای از طریق انزلی ـ  تالش ـ آستارا  ایجاد نمودند و در نتیجه شهر کرگانرود مرکز تالش از این جاده به دور مانده و منزوی گردید. مردم شهر به کنار جاده جدید کوچ نموده و شهری را بنا نمودند و چون در مکان احداث شهر، کاخی با هشت در بزرگ در طرفین وجود داشت و به زبان تالشی، (در) را (بر) می گویند شهر جدید را هشتبر نام نهادند که به مرور زمان به «هشتپر» تغییر نام پیدا کرد . کم کم این نام هم عوض شده و آن را تالش نامیدند . از لحاظ تاریخی این منطقه که جدای از تقسیمات سیاسی کنونی سرزمینهای پهناوری را از جنوب کشور آذربایجان تا درهٔ سفید رود را در بر می‌گیرد جایگاه اقوامی بوده که در متون یونانی کادوس و در کتیبه‌های فارسی باستان ستگوشیه از ان نام برده شده است.تالش نام یکی از تیره‌های آریایی است که سکونت گاه اصلی آن‌ها در البرز باختری از جنوب خاوری جمهوری آذربایجان آغاز شده و تا شمال باختری استان گیلان و همه استان اردبیل ادامه دارد. جالب است بدانید در بخش‌هایی از استان خراسان هم به زیان تالشی صحبت می کنند. در شهرستان تالش در کنار جنگلهای انبوه ، کارخانه مهم چوب بری اسالم قرار دارد که محصولات آن، به صورت تراورس، الوار و تخته، آماده و عرضه می گردد و از سرشاخه های درختان افتاده در جنگل به صورت هیزم و بمنظور تهیه ذغال استفاده می شود. در مسیر جاده آستارا ـ انزلی در شهرستان تالش از برکت همین کارخانه شمار زیادی کارگاه خراطی، مبل سازی، تختخواب سازی، میز و صندلی و درب و پنجره سازی و غیره فعالیت دارند. از صنایع دستی تالشیان می توان جاجیم بافی، گلیم بافی، جوراب بافی و تهیه یک نوع شال از پشم گوسفند را نام برد. شهرستان تالش یکی از زیباترین شهرهای طبیعی جهان از نظر آب و هوا و پوشش گیاهی بوده و حیوانات ساکن در جنگلهای آن شهرت جهانی دارد.همه ساله جهانگردان زیادی با انگیزه استفاده از فضاها و نمادهای طبیعی تالش به این شهر سفر می‌کنند.

نخستین کسی که در منطقه شمال ایران به تحقیقات باستان شناسی پرداخت "ژاک دمرگان" فرانسوی است. وی که مدت ها در نواحی ساحلی جنوب دریای مازندران تحقیق می کرد، حاصل مطالعات خویش را در مورد تالش تحت عنوان تحقیقات باستان شناسی هیأت علمی فرانسه به چاپ رساند..

کاوش های اینان در مناطق شرق آذربایجان و اطراف شهر نمین و ناحیه تالش در گورستان های پیش از تاریخ نواحی حسن زمینی ، شیر شیر ، دوخالیان ، آق اولر ، قیلاخانه ، لرداغی ، وجالیک ، تاش کپرو، خواجه دودکپرو و گورستان های باستانی ناحیه نمین انجام شد..

در نتیجه این عملیات و کاوش ها مشخص شد که قبور گورستان های این مناطق به صورت دخمه یا "تومولوس" است که در فارسی به آن "گورکان" می گویند . قسمت عمده ای از این گورستان ها مورد تجاوز عتیقه جویان قرار گرفته بود و از قبور دست نخورده ، اشیایی مانند ظروف سفالین به رنگ سیاه و قرمز و خاکستری بدون نقش و اشیای فلزی محدودی از جنس برنز و آهن به دست آمد. از آثار دیگر کشف شده ، وسایل زینتی و نیز زیورآلات طلایی و نقره ای مربوط به زنان بود..

با بررسی آثار به دست آمده می توان آنها را متعلق به عصر برنز جدید یا آهن قدیم دانست. این منطقه احتمالاً قلمرو اقوام "کادوسی" بود و نوع قبور آنها با آرامگاه سکاییان و سنت تدفین این قوم تشابه دارد..

در کاوش های باستان شناسی سال 1379 در محوطه مریان ، آق اولر ، توجه هیأت اعزامی روی گورستان شماره دو معطوف شد..

طی این کاوش ها بخشی از گورهای چهار چینه ی گورستان که با تراکم فوق العاده ای در کنار هم قرار داشتند ، به دست آمد. با کشف تعدادی گور حاوی اسکلت انسانی و آثار سفالی و مفرغی همچون ظرف ، سلاح ، اشیای تزیینی و ... متعلق به دوره هزاره یکم پیش از میلاد مسیح ، کار مطالعات انسان شناسی و آسیب شناسی و باستان شناسی بر روی این آثار آغاز شد.

در یکی از گورهای کاوش شده ، پیکر یک زن به دست آمده که در دست آن ، یک زره جنگی قرار داشت. محمدرضا خلعتبری ، سرپرست هیأت کاوش ، معتقد است که دلیل برجای ماندن اسکلت ها پس از سالیان دراز دراین گورستان ، قلیایی بودن خاک این منطقه است. در تمامی گورهای کاوش شده ؛ در کنار پیکر افراد مدفون ، اشیایی همچون ظروف سفالی و مفرغی ، ابزار و ادوات جنگی ، وسایل تزیینی و آیینی ( همچون گردنبند ، دست بند و .... ) به دست آمده است ، که این امر نشان دهنده رواج نظریه اعتقاد به زندگی پس از مرگ در میان این مردمان در حدود سه هزار سال پیش از این است.

www.seyghlan.blogfa.com

تهیّه و تنظیم: مسعود علائی- سرگروه پایه ی پنجم ابتدائی- تالش