دانستنی های علوم پنجم ابتدائی
به نام خدا
دانستنی های علوم پنجم ابتدائی
ماده: هرچیزی که دارای جرم باشدوفضایی رااشغال کند(حجم)وازذرات ریزتری به نام اتم یامولکول تشکیل شده باشد.
ویژگی های ماده :جرم وحجم از ویژگی های هرماده هستندازدیگرویژگی های هرماده این است که درمیان ذره های سازنده ی ماده فضای خالی وجود دارد،ذره های سازنده ی ماده،پیوسته درحال حرکت وجنبش هستندوبین ذره های سازنده ی ماده ربایش وجوددارد. حجم : مقدار فضایی که هر ماده یا جسم اشغال می کند ، حجم آن را مشخص می کند.حجم یک ماده مجموع حجم ذرات ان ماده و فضاهای خالی بین ذرات آن است.حجم راباواحدهای مترمکعب،سانتی مترمکعب اندازه می گیرند.حجم مایعات وگازهاراباواحدلیترهم بیان می کنند. جرم : مقدار ماده ی تشکیل دهنده جسم را جرم می گویند.واحد اندازه گیری جرم ، کیلوگرم می باشد. جرم هر جسم به جرم مولکول ها و تعداد آن ها بستگی دارد. وزن : وزن مقدار نیروی جاذبه ای است که از طرف زمین یا هر کره ی دیگر به جسم وارد می شود.بیش ترین وزن درکناردریا می باشدوهرچه ازسطح زمین دور شویم نیروی جاذبه کم ترودرنتیجه نیروی وزن هم کم تر خواهدشد.درسطح زمین وزن اجسام تقریبا 10برابرجرم است. واحداندازه گیری وزن،نیوتن می باشد. نیروی جاذبه ی ماه نیروی جاذبه ی کره ی زمین می باشد. ساختمان مواد:همه ی مواد از ذره های بسیار کوچکی به نام اتم ساخته شده اند. اتم در زبان یونانی به معنای تجزیه ناپذیر اتم کوچکترین ذره ی هر ماده است که معمولا به صورت آزاد وجود ندارد بلکه به صورت ترکیب با اتم های دیگر است. مولکول : کوچک ترین واحد سازنده ی هر ماده که خواص آن ماده را دارد و به حالت آزاد یافت می شود مولکول نام دارد. مولکول ها از اتصال دو یا چند اتم به یک دیگر به وجود می آیند. دسته بندی مواد: 1- موا ساده(عنصر)2-موادترکیب(مرکب)3-موادمخلوط موا د ساده ( عنصر) : عنصر ماده ای است که ذره های سازنده آن اتم یا مولکول هایی هستند که از اتم های یکسان ساخته شده اند . اگر ساختمان ماده ای تنها از یک نوع اتم به کار رفته ویا اتم های سازنده ی یک ماده مثل هم باشند(یکسان باشند) و یا مولکول های آن ماده را نتوان به اتم های مواد دیگر تجزیه نمود آن را ماده ی ساده(عنصر) می گویند. دانشمندان تاکنون توانسته اند بیش از 109 عنصر را شناسایی کنند ولی از این میان تنها 91 عنصردرطبیعت یافت می شودوبقیه ی عنصرها درآزمایشگاه ساخته شده اند. مواد ساده را می توان به دو گروه فلزها و نافلزها تقسیم کرد.1- فلزها : مس،آهن،روی،سرب و... از فلزها هستند. فلزها سه ویژگی مهم دارند.:1- سطح براق و درخشانی دارند.2- چکش خوارند یعنی به راحتی می توان آن ها را به شکل دیگری درآورد.3- رسانای جریان الکتریسته و گرما هستند.درمیان 109 عنصر شناخته شده 84 فلز وجود دارد. همه فلزها به جز جیوه در حالت عادی جامد هستند.2- نافلزها: نافلزها در حالت جامد شکننده اند. بیش تر آن ها ظاهری غیر شفاف و نارسانا می باشند.(کربن تنها نافلز رسانای جریان برق است) مولکول هفت عنصر (نافلز)دواتمی است که عبارت اند از: هیدروژن ، اکسیژن ، نیتروژن، کلر،فلوئور(گاز) برم(مایع)ید(جامد)گوگرد مولکول هشت اتمی و فسفر مولکول چهار اتمی دارد و مولکول گاز ازن از سه اتم اکسیژن ساخته شده است.
کربن عنصری (نافلز) جامد است که در طبیعت به دو شکل اصلی الماس و گرافیت(مغز مداد) یافت می شود که هر دو عنصر هستند و تنها تفاوت آن ها در طرز قرار گیری اتم هایشان می باشد. مواد ترکیب : ترکیب ماده ای است که ذره های سازنده ی آن از اتصال دو یا چند اتم متفاوت ساخته شده اند. از به هم پیوستن دو یا چند ماده ی ساده یک ماده ی ترکیب تشکیل می شودکه این ماده با عناصر تشکیل دهنده ی خود هیچ شباهتی ندارد.مانند: آمونیاک(ترکیبی از هیدروژن و نیتروژن)، الکل معمولی(ترکیبی از کربن ،هیدروژن و اکسیژن).خواص هر ماده ی ترکیب ،به نوع اتم های تشکیل دهنده ،تعداد اتم ها و شکل ساختمانی ترکیب (نحوه ی اتصال اتم ها) بستگی دارد.مثلا کربن دی اکسید و کربن مونواکسید هر دو از از اکسیژن و کربن تشکیل شده اند ولی تعداد اکسیژن ها در آن ها متفاوت است و این دو خواص متفاوتی دارند. مواد مخلوط : اگر ذره های سازنده دو یا چند ماده ی مختلف با هم آمیخته شوند و خواص خود را حفظ کنند به آن مخلوط می گویند. مانند: خون،شیر، خاک،هوا و ... مواد خالص : ماده ی خالص ماده ای است که اتم یا مولکول های سازنده ی ماده یکسان و از یک نوع هستند مثلا آب مقطر یک ماده ی خالص است زیرا تنها از مولکول های سه اتمی آب تشکیل شده است. ماده ی ناخالص : بیش تر مواد موجود در طبیعت به صورت مخلوط هستند به طوری که شاید به ندرت بتوان یک ماده ی خالص مطابق تعریف علمی آن یافت خالص ترین ماده نیز همواره مقادیر بسیار ناچیزی از مواد دیگر به همراه دارد به این مواد همراه، ناخالصی می گویند پس همه ی مواد مخلوط، ماده ی ناخالص می باشند. شناسایی ماده ی خالص : هر ماده ی خالص، دارای ویژگی های معینی می باشد که به ما امکان می دهد تا آن ماده را از مواد خالص دیگر تشخیص دهیم، حالت ظاهری ماده در دمای محیط (جامد،مایع،گازبودن)،رنگ،نقطه ی جوش،میزان رسانایی الکتریکی از جمله ی این ویژگی ها هستندکه به آن خواص فیزیکی می گویند. مثلا آب در دمای محیط(مایع)،رنگ(بی رنگ)،نقطه ی ذوب و انجماد(C 0)،نقطه ی جوش(C 100) و رسانایی الکتریکی آن (بسیارناچیز) حالات ماده: مواد در طبیعت به سه حالت(جامد،مایع و گاز)وجود دارد.حالت یک ماده به چگونگی نیروهای بین مولکولی (ربایش مولکول ها)،نحوه یقرار گرفتن مولکول ها و میزان جنبش آن ها بستگی دارد. 1- حالت جامد: مولکول ها بسیار نزدیک به هم قرار دارند به طوری که فقط می توانند سر جای خود تکان بخورند و چون مولکول ها فقط می توانند در جای خود بلرزند،مواد جامد شکل هندسی مشخصی دارند. 2- حالت مایع در بیش تر مایعات ،فاصله ی مولکول ا نسبت به حالت جامد بیش تر است.به همین خاطر مولکول ها آزادتر هستند و می توانند بچرخند و روی هم سر بخورند ،شکل مشخصی ندارند،جاری می شوند و شکل ظرف را به خود می گیرند.در سطح مایعات در ظرف،در جایی که نیروی جاذبه وجود دارد ،افقی قرار می گیرد. 3- حالت گاز : فاصله ی مولکول ها از یکدیگر نسبت به حالت جامد و مایع ،بسیار زیاد است. در نتیجه مولکول های گاز تقریبا آزاد هستند ومی توانند آزادانه به هر سمتی حرکت کنند.(تقریبا نیروی ربایش وجود ندارد).
تهیّه و تنظیم: مسعود علائی-سرگروه پایه ی پنجم ابتدائی- تالش
آبان ماه 93