دانستنی هایی درباره عدسی

باسمه تعالی

دانستنی هایی درباره عدسی

عدسی و کانون آن

    عدسی محیط شفافی است که با تغییر مسیر نور می توانند ظاهر یک تصویر  را تغییر دهند. عدسی ممکن است کروی یا استوانه ای یا ... باشد. بحث ما روی عدسی کروی است. عدسی های کروی طوری برش داده شده اند که سطح آنها کروی است. عدسی ها به دو دسته همگرا و واگرا تقسیم می شوند.

الف ) عدسی های همگرا :

·       این عدسی ها طوری برش داده شده اند ؛ که لبه آنها نازک تر از وسط آنها است. مثلا ذره بین یک عدسی همگرا است. هر عدسی دارای  یک کانون است. درواقع  وقتی یک دسته پرتو نور موازی به عدسی های همگرا بتابد،این پرتو ها پس از عبور از عدسی در یک نقطه جمع می شوند؛  به این نقطه کانون عدسی همگرا می گویند. در عمل برای پیدا کردن کانون یک عدسی همگرا می توانیم آنرا جلوی نور خورشید قرار دهیم و در طرف دیگرآن یک ورق کاغذ را طور جابجا کنیم که یک نقطه نورانی روی کاغذ تشکیل شود ؛ این نقطه  کانون است . فاصله این نقطه تا عدسی را فاصله کانونی می گویند. هر چه فاصله کانونی کوچک تر باشد عدسی قوی تر است ؛ وهمگرایی آن بیشتر است؛  زیرا نور را در فاصله کمتری همگرا کرده است.

·       توجه کنید که اگر کاغذ را مدت زیادی در کانون عدسی همگرا که  نور خورشید به آن می تابد ,  قرار دهیم ، ممکن است کاغذ آتش بگیرد.

ب ) عدسی های واگرا :

·       عدسی هایی هستند که وسط آنها نازک تر از لبه آنها است. در این نوع عدسی ها کانون واقعی وجود ندارد ، زیرا این نوع عدسی پرتو ها را از هم دور و واگرا (پراکنده) می کند .  به همین دلیل می گوییم کانون عدسی واگرا مجازی یا غیر حقیقی است . در عمل برای پیدا کردن کانون عدسی واگرا می توانیم آنرا روی یک ورق کاغذ قرار دهیم ، سپس یک دسته پرتو موازی را به این عدسی بتابانیم؛ پرتو ها پس از عبور از عدسی از هم دور میشوند آن پرتو ها را روی کاغذ رسم می کنیم ، سپس ادامه یا امتداد پرتو ها را رسم کرده , هر جاامتداد پرتوها همدیگر را قطع کردند ، آن نقطه کانون است. معمولا کانون را با حرف f  نشان می دهند

عدسی ها در سا ختمان میکروسکوپ , و تلسکوپ ؛ و دستگاه اورهد(برای نمایش تصویرروی پرده یا دیوار) دوربین عکاسی، دوربین شکاری و دو چشمی و عینک ها و.... بکار می روند.

تشکیل تصویر درعدسی ها

  هرگاه جسمی را مقابل یک عدسی قرار دهیم عدسی یک تصویر از آن تشکیل می دهد  . دو نوع تصویر می تواند تشکیل شود. تصویر حقیقی و تصویر مجازی .   تصویر حقیقی تصویری است که از برخورد پرتو هابه همدیگر،  پس از عبور از عدسی،  تشکیل می شود. این تصویر ر ا می توانیم روی دیوار یا پرده تشکیل دهیم.  ولی تصویر مجازی تصویری است که از برخورد امتداد پرتو ها به همدیگر،  پس از عبور از عدسی، تشکیل می شود. این تصویر ر ا نمی توانیم روی دیوار یا پرد ه تشکیل دهیم

الف ) تشکیل تصویر در عدسی همگرا :

·       شش حالت مختلف ممکن است رخ دهد

·       1- جسم در فاصله بسیاردور(مانند خورشید ) قرار دارد در این حالت عدسی همگرا تصویری حقیقی ، وارونه ، کوچک تر از جسم و روی کانون(f  ) تشکیل می دهد.

·       2- جسم در فاصله دور تر از دوبرابر فاصله کانونی(2f )  قرار دارد؛ در این حالت عدسی همگرا تصویری حقیقی ، وارونه ، کوچک تر از جسم وبین کانون( f ) ودو برابر کانونی( 2f) تشکیل می دهد.

·       3- جسم در فاصله دوبرابر فاصله کانونی(2f  )    قرار دارد؛ در این حالت عدسی همگرا تصویری حقیقی ، وارونه ، هم اندازه جسم و دردو برابر فاصله کانونی( 2f)   تشکیل می دهد.

·       4- جسم بین کانون(f )  و دوبرابر فاصله کانونی( 2f)   قرار دارد؛ در این حالت عدسی همگرا تصویری حقیقی ، وارونه ، بزرگ تراز جسم و بین کانون( f)  و دو برابر فاصله کانونی ( 2f)  تشکیل می دهد.

·       5- جسم روی کانون(f )   قرار دارد؛ در این حالت عدسی همگرا تصویری تشکیل نمی دهد.

·       6- جسم بین کانون(f )  و عدسی  قرار دارد؛ در این حالت عدسی همگرا تصویری مجازی ، مستقیم ، بزرگ تراز جسم و ودر همان طرف جسم  تشکیل می دهد.

ب) تشکیل تصویر در عدسی همگرا :

·       فقط یک حالت رخ می دهد. یعنی اگر جسم درهر جایی قرار بگیرد تصویر آن مجازی ، مستقیم ، کوچک تراز جسم و و بین عدسی و کانون( f )  است.

 ابزار های نوری مانند: میکروسکوپ , و تلسکوپ ؛ و دستگاه اورهد ، دوربین عکاسی، دوربین شکاری و دو چشمی و عینک ها واز ترکیب چند عدسی یا آینه به وجود می آیند

ضمنا آینه و تشکیل تصویر در آن کاملا مشابه عدسی است.

مسعود علائی- سرگروه پایه ی پنجم ابتدائی- تالش